Yasujiro Ozu w cyklu Złota era kina japońskiego część 2

Yasujiro Ozu (1903 – 1963)

W przeciwieństwie do Akiry Kurosawy, który czerpał pełnymi garściami z zagranicznej kinematografii i literatury, to właśnie Ozu zdobył większy poklask we własnym kraju. Zawsze tworzył w gatunku gendai-geki (współczesne opowiadania) i często skupiał się na współczesnych problemach Japonii. Może właśnie dlatego zyskał zdecydowanie większą sławę w Japonii od “zachodniego” Kurosawy.

Mimo tego na zachodzie był (i nadal jest) doceniany za sposób ekranizacji filmów poprzez niskie ustawienie kamery na wprost siedzącej postaci oraz zdecydowanym ograniczeniem ruchu kamery (ujęcia są pokazywane w jednym kadrze, a potem następuje nagła zmiana ustawienia kamery na innego bohatera lub scenę). Dość powiedzieć, że jedno z dzieł twórcy (“Tokijskie popołudnie”) zostało uznane przez 358 reżyserów z całego świata za najlepszy film w historii, wyprzedzając wydawało się niekwestionowanego lidera – “Obywatel Kane”, a ostatnie miejsce na podium zajęła “2001 Odyseja kosmiczna”. Wśród jurorów znaleźli się m.in: Woody Allen, bracia Dardenne czy Quentin Tarantino, natomiast dla Jima Jarmusha, Ozu to jeden z wielkich, niedoścignionych twórców kina.

Życiorys – najważniejsze fakty (więcej tutaj)

1. Yasujiro Ozu urodził się w Tokio w 12 grudnia 1903 roku, ale wychowywał się w Matsuzace koło Nagoi.
2. Już od najmłodszych lat był wielkim miłośnikiem kina, spędzającym każdą wolną chwilę przed wielkim ekranem. Preferował filmy zagraniczne (Hollywood, europejskie), w tym serię Pearl White.
3. W latach 1922 – 1926 pracował jako pracował jako pomocnik do obsługi kamery w firmie Shochiku.
4. 1926 rok – drugi reżyser u boku Okubo Tadamoto
5. Pierwszy całkowicie autorski film w 1927 roku (“Miecz pokuty”), wzorowany na amerykańskim scenariuszu
6. Pierwszy okres twórczości to częste nawiązywanie do kinematografii amerykańskiej (lata 1928 – 1933) – nawiązywanie do m.in. Franka Borzage czy Josefa von Sternberga w tworzonych komediach i thrillerach.
7. Drugi i ostatni etap kariery (lata 1934 – 1960) to poświęcenie się japońskim problemom, do 1936 roku tworzył tylko filmy nieme, dopracowanie unikalnego stylu filmowego.
8. Często spotykane motywy w filmach Ozu to kominy fabryki, sznury na bieliznę, liczne pejzaże, budynki.
9. Do końca życia pozostał samotnikiem (mieszkał z matką), umarł na raka w dniu swoich 60 urodzin.
10. Jego najbliżsi współpracownicy: współscenarzysta Noda Kogo, operatorzy Mohara Hideo i Atsuta Yuharu oraz wielu aktorów, w tym Ryu Chishu (1904 – 1993).

Reżyser mimo tego, że opisywał codzienne życie nie stronił od satyry często w ironiczny sposób ukazując japońską prowincję (“Dzień dobry” – 1959 r.). Zresztą niektóre zachowania bohaterów wydają się śmieszne dla osób nieobeznanych z japońską kulturą – częsty motyw swatania. Ozu w swoich filmach (szczególnie po wojnie) pracował z tą samą obsadą aktorów (z niewielkimi zmianami), którzy często wcielali się w te same role – zmieniali się tylko główni bohaterzy.

Ozu w Polsce

Na półkach sklepowych można dostać box z 6 filmami twórcy z późnej twórczości (ostatnie 10 lat życia), poczynając od najsłynniejszej Tokijskiej opowieści (1953 r.), aż do przedśmiertnego Jesiennego Popołudnia (1962 r.). Poza tym umieszczono tam również:

• Kwiat równonocy (1958 r.)
• Dzień dobry (1959 r.)
• Dryfujące trzciny (1959 r.)
• Późna jesień (1960 r.)

Warto dodać, że Późna wiosna, Kwiat równonocy, Koniec Lata i ostatnie trzy filmy z serii to istna seria z tymi samymi postaciami w rolach głównych (zdjęcie poniżej). W następnym artykule zostanie umieszczony krótki opis na temat najbardziej znanego filmu Ozu tj. “Tokijskiej opowieści”.